Lúc đêm đã về khuya, hành giả thường hay miên man suy nghĩ về con đường mà một lời dạy từ thời cổ đại, vượt qua bao thăng trầm thời đại, mà vẫn được bảo tồn vẹn nguyên cho chúng ta ngày nay. Nhiều người thường mặc định "Kho Tàng Pháp Bảo" là điều gì đó rất xa vời và lớn lao, tương tự như một viện lưu trữ vĩ đại chứa đựng vô số thư tịch cổ hoặc những định dạng số hóa của công nghệ ngày nay. Tuy nhiên, thực tế tôi lại thấy nó tương đồng với một chiếc mỏ neo tâm linh. Một yếu tố giúp bảo vệ tâm hồn khỏi sự lôi kéo theo mấy cái trào lưu hay những cách giải thích "tiện lợi" của thời đại bây giờ.
Tôi tự đặt câu hỏi rằng, nếu thiếu đi kho tàng di sản đó —không có Tam Tạng Pāḷi, các lớp Chú giải và Phụ chú giải mà tiền nhân đã dày công gìn giữ— thì chắc chắn giáo pháp ngày nay đã thoái hóa thành một thứ triết lý tâm linh không thuần khiết. Chúng ta thường có xu hướng muốn điều chỉnh mọi thứ sao cho "dễ chấp nhận" hơn, để thích nghi với lối sống gấp gáp của thời đại, nhưng chính việc "tối giản hóa" ấy đôi khi lại đánh mất đi cốt tủy nguyên bản của Chánh Pháp. Tôi tin rằng Chánh Pháp sẽ không biến mất một cách đột ngột. Nó cứ mờ dần, loãng đi một chút mỗi ngày, tới mức chúng ta không còn nhận diện được tôn chỉ nguyên sơ là gì.
Trong khi xem xét các trang kinh văn, tôi chợt thấy e sợ trước trọng trách "duy trì" di sản. Đây không chỉ là việc lưu giữ những cuốn sách sạch sẽ trên giá kệ, mà chính là duy trì các tiêu chuẩn đạo đức ấy sống động trong nội tâm. Pháp Bảo thực chất là một cây thước đo mực thước. Trước một quan điểm mới lạ hay một lối thực hành "độc đáo", ta luôn có căn cứ để kiểm chứng. Nếu không có bộ chuẩn ấy, mình dễ bị dắt mũi bởi cảm xúc cá nhân hay bị sa lầy vào những kinh nghiệm tạm bợ. Nếu tu theo cảm hứng tùy tiện thì sớm hay muộn cũng sẽ bị lạc lối, bản thân tôi đã từng trải qua sự sai lầm này nhiều lần.
Thật đặc biệt khi biết rằng kho tàng Pháp Bảo này không chỉ dành riêng cho chư Tăng. Mình là người cư sĩ, đôi khi cũng thấy mình có một phần trách nhiệm trong đó. Trách nhiệm ở đây không có nghĩa là đi giáo hóa cho bất kỳ ai, mà chính là học hành nghiêm túc, thấu hiểu tường tận để tránh làm sai lạc chân lý vốn có. Dường như khi không được đem ra sử dụng, Pháp Bảo chỉ là một mớ giấy mực im lìm, là những di sản nằm im trong các bộ kinh điển. Chỉ khi chúng ta áp dụng Pháp để soi xét mọi hành động, ngôn từ hoặc trong những khoảnh khắc tâm trí xáo động, thì lúc đó giáo pháp mới thực sự phát huy tác dụng.
Chiêm nghiệm về quá trình các bậc tiền bối kiên trì đọc tụng, chép kinh bằng tay, và xác minh từng từ ngữ một để kế thừa, tôi tự nhận thấy mình còn nhiều lười biếng. Ta có quyền truy cập mọi thứ chỉ bằng một cú chạm trên điện thoại thông minh, nhưng cái sự "có sẵn" đó đôi khi lại làm mình hời hợt. Việc bảo vệ Chánh Pháp dường như rất lớn lao, nhưng có lẽ nó bắt nguồn từ hành động đơn giản: chịu khó ngồi xuống, nghiền ngẫm một đoạn kinh văn thật kỹ, rồi tự vấn về nếp sống của bản thân. Chẳng cần những điều phô diễn, chỉ cần sự thành thật với bản thân là điều cốt yếu.
Màn đêm thật yên bình, có lẽ đây là lúc thích hợp để khép lại dòng suy tưởng này. Chân lý vốn dĩ vẫn luôn trường tồn, không hề suy suyển, chỉ có mình là cứ mải miết read more đi tìm những thứ xa rời mà quên mất cái gốc rễ ngay dưới chân. Dường như chính trong sự tĩnh lặng này, giáo pháp mới có thể thẩm thấu sâu sắc nhất vào tâm hồn.